Mentionsy

Jan Nepomucen, święty wymyślony. Jak kontrreformacja stworzyła legendę patrona spowiedników i mostów

Kim naprawdę był Jan Nepomucen? Święty, który stał się jednym z najważniejszych symboli barokowych Czech i jednym z najbardziej "eksportowych" świętych Europy, to... w znacznej mierze wytwór propagandzistów kontrreformacji.
Jego legenda — o męczeństwie za tajemnicę spowiedzi, wierze i lojalności wobec Kościoła — w rzeczywistości narodziła się wiele dekad po jego śmierci. Bo Nepomucen, owszem, zmarł gwałtowną śmiercią pod koniec XIV wieku. Tyle, że zmarł z powodu politycznych sporów trony i ołtarza, nie obrony sakramentu. 

W tym odcinku Czechostacji opowiadam o procesie budowania jednej z największych mistyfikacji religijnych Europy Środkowej. Od brutalnych realiów średniowiecznej polityki i dramatycznej śmierci w nurtach Wełtawy, przez barokowy triumf Kościoła i podporządkowanie sztuki celom propagandy, aż po światową ekspansję kultu Nepomucena. Usłyszycie o tym, jak jezuici uczynili z Nepomuka patrona spowiedników i strażnika mostów od Pragi po Filipiny, i jak stał się orężem w walce z czeskim protestantyzmem.

A potem kolejni jezuici rozpoczęli także proces ostatecznej dekonstrukcji tej legendy. Dokończyli go zaś bohaterowie czeskiego odrodzenia narodowego — historycy, intelektualiści i politycy — obnażając prawdziwe źródła tej opowieści stwierdzili wprost: Nepomucen to produkt politycznej potrzeby Habsburgów i Kościoła, mający zastąpić w czeskiej świadomości Jana Husa.

Co ciekawe, nawet Kościół z czasem zaakceptował nową, prawdziwą wersję historii — w czasach współczesnych kładąc większy nacisk na duchowe przesłanie Nepomucena, niż na obalony naukowo, w badaniach antropologicznych, cud zachowanego języka. Nepomucen, choć historycznie zdemaskowany, pozostał w krajobrazie Czech.
Jego figury — dawniej triumfalne symbole kontrreformacji — dziś stały się elementem ludowego pejzażu, z którym Czesi są związani emocjonalnie i estetycznie. Z patrona walki wyznaniowej stał się patronem turystów, wiernych i wszystkich tych, którzy po prostu... lubią dotknąć płaskorzeźby i wrócić do Pragi.
W opowieści o Nepomuku odwołuję się do wcześniejszych odcinków Czechostacji:
O czeskim odrodzeniu narodowym
O Janie Żiżce
O czeskim ateizmie
O Wacławie IV

-------------------------------------------------------------------------------
Jeśli podcast Wam się podoba i chcecie pomóc go rozwijać, możecie zostać Patronami lub Patronkami Czechostacji w serwisie Patronite. W tym tygodniu zdecydowali się na to:

Bartosz, Jakub, Krzysiek i Zuza

Bardzo Wam dziękuję <3

Jeśli ktoś chce wesprzeć moją pracę a nie ma ochoty zobowiązywać się na dłużej, może mi też po po prostu postawić wirtualną kawę w serwisach Suppi, bądź Buy Coffee - gdzie Wam wygodniej.

Za wszelkie wsparcie, także to dobrym słowem, łapką w górę, subskrypcją czy komentarzem - bardzo dziękuję. 

Jak zawsze proszę też o wszelkie sygnały zwrotne w komentarzach czy mediach społecznościowych Czechostacji.
Interakcje z Wami nie tylko są dla mnie często inspiracją przy wymyślaniu tematów kolejnych rozmów. One po prostu bardzo mnie motywują. Za co również - a właściwie to najbardzej, dziękuję.

No i karmią algorytmy - dzięki waszej aktywności platformy podcastowe czy media społecznościowe uznają, że warto Czechostację pokazać też tym, którzy do tej pory jej nie znali. 

W jinglu podcastu wykorzystuję fragment IX symfonii "Z Nowego Świata" autorstwa Antonina Dvořáka, pochodzącego z MUSOPEN.ORG

Tu Czechostacja, kiedy Barok spotkał polityczny PR, w Czechach narodził się kult Nepomucena, świętego idealnego na trudne czasy kontrreformacji, jako patrona tajemnicy spowiedzi, świętego wymyślonego przez jezuitów, a potem w okresie oświecenia przez tych samych jezuitów zdemistyfikowanego. Prawdziwa historia Jana z Nepomuku, popularnego w całym świecie przeciwpowodziowego świętego, jak w soczewce skupia w sobie złożoną, wymykającą się czernobiałym schematom historię Czech. Czy ten utwó...