Mentionsy

Kościół kontra Tysiąclatka – jaką rolę odegrała architektura w starciu władz PRL z Kościołem Katolickim?

Przecież to nie jest modernizm! Kościół kontra Tysiąclatka – jaką rolę odegrała architektura w starciu władz PRL z Kościołem Katolickim?

Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski

W tym odcinku rozmawiamy o architekturze w kontekście specyficznego okresu PRL, jakim była epoka partyjnego przywództwa Władysława Gomułki. Początek epoki, rok 1956, wyznaczała nadzieja Odwilży, a koniec – wydarzenia Marca 1968 roku i masakra robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. Historycy określają strategię polityczną prowadzoną przez ekipę Gomułki mianem „narodowego komunizmu” –  reżim PRL próbował zyskać przychylność społeczną przez odwołania do nacjonalizmu i wykluczające definiowanie wspólnoty społecznej, czego najbardziej bolesnym przykładem była antysemicka nagonka z 1968 roku. Ważnym kontekstem tego okresu były nasilające się napięcia społeczne. Po okresie stalinizmu Kościół Katolicki nabrał wiatru w żagle i postanowił rzucić rękawicę reżimowi PRL. Partia i kościół walczyły o rząd dusz polskiego społeczeństwa za pomocą polityki historycznej – z jednej strony mamy kościelne obchody Millenium Chrztu Polski, na które partia odpowiada monumentalnymi celebracjami Tysiąclecia Państwa Polskiego. Rywalizacja między kościołem a partią miała także wymiar architektoniczny i zostawiła po sobie ważne przestrzenne ślady. Przyjrzymy się, kto w tym ideologicznym i przestrzennym starciu wygrał tylko bitwę, a kto ostatecznie zwyciężył w wojnie. Zabierzemy Państwa na pola Grunwaldu i do Nowej Huty, opowiemy skąd się wzięły szkoły tysiąclatki i jak to się stało, że największą liczbę kościołów w historii polskiego chrześcijaństwa wybudowano w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.  
Warto przeczytać:

Monografia Witolda Cęckiewicza, w której sporo o projekcie pomnika Zwycięstwa Grunwaldzkiego: https://instytutarchitektury.org/witold-ceckiewicz-monografia/
Architektura VII dnia - przewodnik po architekturze powojennych polskich kościołów: https://beczmiana.pl/architektura-vii-dnia/

Książka Krzysztofa Wałaszewskiego o szkołach Tysiąclecia: https://www.znak.com.pl/ksiazka/tysiac-szkol-na-tysiaclecie-szkoly-tysiaclecia-architektura-propaganda-polityka-krzysztof-walaszewski-129963

Krakowski Szlak Modernizmu tworzą ludzie, których fascynuje architektura nie tylko jako forma, ale przede wszystkim jako odbicie procesów politycznych, ekonomicznych i społecznych zachodzących w XX i XXI wieku. Na co dzień zajmujemy się badaniem architektury nowoczesnego Krakowa, ze świadomością, w jak ogromnym stopniu lokalność jest kształtowana przez wydarzenia globalne.

Tytułem podcastu Przecież to nie jest modernizm chcieliśmy uhonorować komentarz często pojawiający się pod postami IG Krakowskiego Szlaku Modernizmu. W podcaście będziemy przyglądać się przełomowym momentom architektonicznej nowoczesności, dekonstruować jej mity, penetrować ślepe uliczki i podziwiać trwałe osiągnięcia.

Pomysł na podcast wyrósł z organizowanych przez nas spotkań, wykładów, spacerów architektonicznych. Pierwszy sezon podcastu – osiem odcinków wypuszczanych w dwutygodniowych odstępach finansujemy ze sprzedaży naszej książki – Modernizm Socrealizm Socmodernizm Postmodernizm. Przewodnik po architekturze Krakowa XX wieku. W ten sposób chcemy dodatkowo podziękować wszystkim, którzy wsparli crowdfundingowo wydanie tej publikacji.

Kto tworzy podcast?: dr Dorota Jędruch, Marta Karpińska, dr Dorota Leśniak-Rychlak, dr Michał Wiśniewski

Nagrania, montaż: Jan Chołoniewski

Dżingiel: Justyna Stasiowska

Oprawa graficzna: Damian Nowak, Parastudio

Zapraszamy do wsparcia nas przez: ⁠patronite.pl/krakowskiszlakmodernizmu